Mga Aral ng Katipunan sa Kartilya

Mga Aral ng Katipunan sa Kartilya

ni Emilio Jacinto

1. Ang buhay na hindi ginugugol sa isang malaki at banal na
   kadahilanan ay kahoy (puno) na walang lilim, kundi (man) damong makamandag.
   
2. Ang gawang magaling na nagbubuhat sa paghahambog o papipita sa
   sarili (paghahangad na makasarili), at hindi talagang nasang gumawa ng
   kagalingan, ay di kabaitan.
   
3. Ang tunay na kabanalan ay ang pagkakawang-gawa, ang pag-ibig sa
   kapwa at ang isukat ang bawat kilos, gawa't pangungusap sa talagang Katuwiran.
   
4. Maitim man o maputi ang kulay ng balat, lahat ng tao'y
   magkakapantay; mangyayaring ang isa'y hihigitan sa dunong, sa yaman, sa
   ganda; ngunit di mahihigitan sa pagkatao.
   
5. Ang may mataas na kalooban, inuuna ang (dangal o) puri kaysa
   pagpipita sa sarili; ang may hamak na kalooban, inuuna ang pagpipita sa
   sarili sa puri.
   
6. Sa taong may hiya, salita'y panunumpa.
   
7. Huwag mong sayangin ang panahon; ang yamang nawala'y mangyayaring
   magbalik; ngunit panahong nagdaan nay di na muli pang magdadaan.
   
8. Ipagtanggol mo ang inaapi;kabakahin (labanan) ang umaapi.
   
9. Ang taong matalino'y ang may pag-iingat sa bawat sasabihin;matutong
   ipaglihim ang dapat ipaglihim.
   
10. Sa daang matinik ng buhay, lalaki ang siyang patnugot ng asawa at
    mga anak; kung ang umaakay ay tungo sa sama, patutunguhan ng inaakay ay
    kasamaan din. (Ang simula nito ay obserbasyon sa ugnayan ng babae at lalaki
    sa panahon ng Katipunan; para sa kasalukuyan, iminumungkahing ipalit ang
    sumusunod: "Sa daang matinik ng buhay, ang mga magulang ang patnugot ng
    mag-anak; kung ang umaakay ay tungo sa sama, and patutunguhan ng inaakay ay
    kasamaan din.)
    
11. Ang babae ay huwag mong tingnang isang bagay na libangan lamang,
    kundi isnag katuwang at karamay (ng lalaki) sa mga kahirapan nitong buhay;
    gamitin mo nang buong pagpipitagan ang kanyang (pisikal na ) kahinaan,
    alalahanin ang inang pinagbuhatan at nag-iwi sa iyong kasanggulan.
    
12. Ang di mo ibig gawin sa asawa mo, anak at kapatid, ay huwag mong
    gagawin sa asawa, anak at kapatid ng iba.
    
13. Ang kamahalan ng tao'y wala sa pagkahari, wala sa tangos ng ilong
    at puti ng mukha, wala sa pagkaparing kahalili ng Diyos, wala sa mataas na
    kalagayan sa balat ng lupa: wagas at tunay na mahal na tao, kahit laking
    gubat at walang nababatid kundi sariling wika, yaong may magandang asal,
    may isang pangungusap, may dangal at puri, yaong di nagpaaapi't di
    nakikiapi; yaong marunong magdam-dam at marunong lumingap sa bayang tinubuan.
    
14. Paglaganap ng mga aral na ito, at maningning na sisikat ang araw ng
    mahal na kalayaan dito sa kaaba-abang Sangkapuluan at sabungan ng matamis
    niyang liwanag ang nangagkaisang magkakalahi't magkakapatid, ng liwanag ng
    walang katapusan, ang mga ginugol na buhay, pagod, at mga tiniis na
    kahirapa'y labis nang matutumbasan.
    

Inihanda ng KAMALAYSAYAN (Kampanya para sa Kamalayan sa Kasaysayan) batay
sa kopya ng Kartilya na nagmula sa koleksiyon ni Epifanio de los Santos. Sa
orihinal ay walang mga numero, at ginagamit ang salitang "kabuhayan" sa
halip na "buhay." Ang mga salitang nasa panaklong ay idinagdag ng KAMALAYSAYAN.



The Katipunan Code of Conduct

by Emilio Jacinto

The following is the English translation of Jacinto's Cartilla by Gregorio
Nieva. In popularizing the Tagalog original through the monthly holding of
small-group solemn commemorations called Pagtitipon ng mga Anak ng Bayan
the Kampanya para sa Kamalayan sa Kasaysayan (KAMALAYSAYAN) suggests for
the tenth point here the substitution of the word "parents" for "man" and
the deletion of woman from those being guided. This enumeration of points
reflected the stark gender imbalance of the period and would run afoul with
present-day feminists; but the tenth point is really about the
responsibility of guiding, in the present case, both parents together.

1. THE LIFE THAT IS NOT consecrated to a lofty and reasonable purpose is a
   tree without a shade, if not a poisonous weed.
   
2. To do good for personal gain and not for its own sake is not virtue.
   
3. It is rational to be charitable and love one's fellow creature, and to
   adjust one's conduct, acts and words to what is in itself reasonable.
   
4. Whether our skin be black or white, we are all born equal: superiority in
   knowledge, wealth and beauty are to be understood, but not superiority by
   nature.
   
5. The honorable man prefers honor to personal gain; the scoundrel, gain to
   honor.
   
6. To the honorable man, his word is sacred.
   
7. Do not waste thy time: wealth can be recovered but not time lost.
   
8. Defend the oppressed and fight the oppressor before the law or in the field.
   
9. The prudent man is sparing in words and faithful in keeping secrets.
   
10. On the thorny path of life, man is the guide of woman and the children, and
    if the guide leads to the precipice, those whom he guides will also go there.
    
11. Thou must not look upon woman as a mere plaything, but as a faithful
    companion who will share with thee the penalties of life; her (physical)
    weakness will increase thy interest in her and she will remind thee of the
    mother who bore thee and reared thee.
    
12. What thou dost not desire done unto thy wife, children, brothers and
    sisters, that do not unto the wife, children, brothers and sisters of thy
    neighbor.
    
13. Man is not worth more because he is a king, because his nose is aquiline,
    and his color white, not because he is a priest, a servant of God, nor
    because of the high prerogative that he enjoys upon earth, but he is worth
    most who is a man of proven and real value, who does good, keeps his words,
    is worthy and honest; he who does not oppress nor consent to being
    oppressed, he who loves and cherishes his fatherland, though he be born in
    the wilderness and know no tongue but his own.
    
14. When these rules of conduct shall be known to all, the longed-for sun of
    Liberty shall rise brilliant over this most unhappy portion of the globe
    and its rays shall diffuse everlasting joy among the confederated brethren
    of the same rays, the lives of those who have gone before, the fatigues and
    the well-paid sufferings will remain. If he who desires to enter (the
    Katipunan) has informed himself of all this and believes he will be able to
    perform what will be his duties, he may fill out the application for admission.
    Galing sa email na ipinadala ni: Gerry Kaimo